W 2021 roku minęły dwadzieścia cztery lata promocji etyki w działalności gospodarczej w ramach programu „Przedsiębiorstwo Fair Play”. Trudno uwierzyć, że za nami prawie ćwierćwiecze. Od pierwszej edycji w regulaminie zamieszczamy krótkie wyjaśnienie, czym dla nas jest etyka w działalności gospodarczej i jak ją rozumiemy. Nasi wieloletni laureaci, obudzeni w środku nocy, pewnie potrafiliby to wyjaśnić, ale dla tych, którym się ono jeszcze nie utrwaliło, chętnie je przypomnę: „(…) etyka rozumiana jest jako zespół norm rzetelnego postępowania we wzajemnych relacjach przedsiębiorców z klientami, kontrahentami, pracownikami, wspólnikami oraz społecznością lokalną, władzą lokalną i państwową, działań zgodnych z obowiązującym prawem i powszechnie przyjętymi normami społecznymi”. Tyle teoria.
Przez mijające lata staraliśmy się pokazywać polskim przedsiębiorcom, że w zmieniających się warunkach gospodarczych i ewoluujących wartościach społecznych prowadzenie biznesu stworzonego na właściwych fundamentach opłaca się firmie, a co za tym idzie przedsiębiorcom, w wymiarze finansowym. Dlatego zachęcaliśmy do tworzenia kodeksów etycznych zawierających proste odniesienia do codzienności firmy, jej relacji ze wszystkimi interesariuszami i do wypracowanej, lecz zmieniającej się kultury organizacyjnej, ponieważ wierzymy, że tego rodzaju dokument jest jak partytura – każdy instrument gra swoją partię, lecz wszystkie razem tworzą harmonię. Do dokumentacji programowej wprowadzaliśmy zagadnienia mające na celu inspirowanie i motywowanie przedsiębiorców, na przykład te dotyczące budowania strategii motywacyjnych czy też strategii zarządzania wiekiem. Zwracaliśmy uwagę na zagadnienie mentoringu, pozwalającego skorzystać z ogromnej wiedzy doświadczonych pracowników i ich pasji w celu lepszej integracji wielopokoleniowych zespołów oraz szybszego przysposabiania nowych pracowników do pracy, a także łatwiejszego i skuteczniejszego podejmowania wyzwań i poszerzania kompetencji, wiedzy i umiejętności przez pracowników chcących w ramach firmy rozwijać siebie i swoje zainteresowania zawodowe, co bezsprzecznie przekłada się na rozwój firmy i zaangażowanie pracowników. Zachęcaliśmy też do tworzenia programów CSR, wskazując szeroko rozumiane profity, będące efektem zaangażowania społecznego firmy i jej pracowników, na przykład w ramach wolontariatów pracowniczych. Podkreślaliśmy wagę świadomych i konsekwentnych działań na rzecz ograniczenia wpływu działalności firmy na środowisko naturalne i na konieczność podejmowania inicjatyw z zakresu ochrony środowiska. W ostatnich latach zwróciliśmy również uwagę na czynnik bardzo istotny dla współczesnego rozwoju polskich firm, jakim jest innowacyjność. Dlatego też wśród nagród, jakie firmy mogą otrzymać w programie „Przedsiębiorstwo Fair Play”, pojawiły się dwie stosunkowo nowe: za działalność proekologiczną oraz za innowacje.
To oczywiście nie wszystkie zagadnienia, które pojawiały się i pojawiają w ramach procesu weryfikacji przedsiębiorstw oraz rozmów, jakie prowadzą nasi audytorzy w trakcie wizyty w Państwa firmach. To tylko mały fragment, by przypomnieć, że ta krótka definicja dotycząca etyki, jaka została zacytowana na początku, na co dzień znajduje swoją realizację w konkretnych działaniach i w każdej podjętej decyzji, mającej swoje konsekwencje, które my wolimy nazywać korzyściami. Do tych, o których mówimy najczęściej oczywiście należą:
– dobre, stabilne i oparte na zaufaniu relacje z kontrahentami, jak bardzo jest to istotne wiele firm przekonało się w trakcie pandemii;
– dobra opinia o firmie wśród klientów, dodajmy, że coraz bardziej świadomych klientów, którzy swoje pieniądze chcą zostawiać nie tylko tam, gdzie jest dobra cena i właściwa jakość obsługi, ale także tam, gdzie dba się o jakość zatrudnienia i o bezpieczeństwo pracowników, gdzie podejście do zagadnień ekologicznych to nie tylko hasła na stronie internetowej, lecz fakt, i wreszcie tam, gdzie osobiste wartości klienta pokrywają się z tymi, jakim hołduje firma;
– dobra atmosfera pracy – właściwa kultura organizacyjna firmy sprzyja jej rozwojowi i innowacyjności, dbaniu o dobro firmy między innymi poprzez zwiększanie zaangażowania pracowników, a także poprzez zgłaszane przez nich pomysły racjonalizatorskie ograniczające koszty działalności oraz podnoszące efektywność działania;
– zaangażowani i zmotywowani pracownicy, rozwijający swoje kompetencje i umiejętności, co przekłada się na jakość pracy i jej efekty;
– łatwiejsze zaproszenie do współpracy nowych, rzetelnych i utożsamiających się z firmą i jej zasadami pracowników, jest to o wiele prostsze, gdy firma ma dobrą opinię i działa w oparciu o zasady, które są tożsame z zasadami wyznawanymi przez jej przyszłych pracowników;
– dzięki jasno określonym i przestrzeganym zasadom etycznym następuje minimalizacja niewłaściwych i nieuczciwych zachowań i praktyk biznesowych wpływających na opinie o firmie, a tym samym na współpracę z klientami, kontrahentami i środowiskiem lokalnym, a także ograniczenie konsekwencji wynikający z efektów działań organów kontrolnych i nadzorczych;
– dobre relacje z lokalnym samorządem i społecznością, które przekładają się na harmonijną współpracę, większy kredyt zaufania w kryzysowych
sytuacjach zdarzających się w każdej firmie oraz na brak gwałtownych reakcji, jak choćby protesty czy ostracyzm.
Wszystkie wymienione korzyści mają swój wymiar finansowy, na co łatwo można znaleźć potwierdzenie w wynikach badań publikowanych w różnych ujęciach w Internecie, a co również potwierdzają statystki, jakie prowadzimy w ramach naszego programu, dotyczące choćby wysokości średniej pensji pracowniczej, która od lat kształtuje się wśród laureatów programu powyżej średniej krajowej. Jest jednak taki aspekt, który trudno przeliczyć na pieniądze, gdyż efekt jego oddziaływania jest zbliżony do zjawiska interferencji fal rozchodzących się i nakładających na siebie i powodujących ich wzmocnienie.
Źródłem interferencji w przypadku programu są ludzie, którzy swoją postawą, podejmowanymi decyzjami i odnoszonymi sukcesami od lat promują w swoim otoczeniu zasady przyświecające programowi, a im jest ich więcej, tym wzmocnienie przekazu o wartości etycznego biznesu jest szersze, głośniejsze i ma większą moc wpływania na codzienność biznesową i zmianę zasad jej funkcjonowania. Ambasadorami Fair Play są wszyscy, dla których etyka i zasady fair play to nie górnolotne hasła dobrze wyglądające na stronach internetowych i w segregatorach z nazwami kolejnych wdrożonych systemów, programów itp., lecz decyzje dotyczące każdego zakresu działalności firmy oraz tej prywatnej, osobistej części życia. Czy jest to łatwa droga? Nie.
Czy można ją przejść bez dylematów, potknięć, pomyłek i błędów? Nie. Czy warto? Z całą pewnością tak. Pomijając bowiem aspekt finansowy oraz eliminujący problemy natury formalnej związanej z organami kontroli i nadzoru, zostaje jeszcze pytanie o dziedzictwo. O to, co po sobie zostawimy nie tylko w sferze społecznej, biznesowej, lecz również tej ludzkiej. Jeżeli bowiem przyjmiemy, że każdy z nas jest w przeważającej części sumą pięciu najbliższych osób, którymi się otaczamy, to powstaje pytanie, co wnosimy w życie innych? W pracy spędzamy znaczącą część życia, więc wzorce i relacje, jakie tam nawiązujemy i jakie obserwujemy nie pozostają bez wpływu na nasze życie prywatne, decyzje, wartości, postawy itp. Przenosimy je dalej. Latami i pokoleniami. Więc jeżeli kiedykolwiek, Drodzy Laureaci, zwątpicie w wartość podejmowanych przez Was decyzji, w wybraną przez Was drogę etycznego biznesu z ludzką twarzą, to pomyślcie, że to, co robicie dzisiaj nie tylko przynosi krótkoterminowe efekty w postaci rozwoju Waszych firm i ich zysków, lecz stanowi podwaliny pod przyszłość polskiej gospodarki i polskiego biznesu oraz pod to, kto i jak będzie go w przyszłości kreował.
W wielu firmach od lat biorących udział w programie już nastąpiło przekazanie pałeczki kolejnemu pokoleniu, wielu z następców mieliśmy możliwość i przyjemność poznać. Oni są najlepszym przykładem tego, że warto. Każdy z nas ma realny wpływ na przyszłość, choć w codziennym zabieganiu niezbyt często to sobie uświadamiamy. Patrząc na listy Laureatów programu, mając w pamięci spotkania w trakcie audytów, informacje zawarte w raportach i uzasadnieniach do nagród, jakie otrzymuje Kapituła, podejmując co roku decyzje, my wiemy, że było watro i że jest warto, a Wy?
